Historia Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Nakle nad Notecią.

Druga połowa XIX w. była początkiem narodzin nowego typu bibliotek – powszechnych, ludowych i oświatowych, których wspólną cechą był masowy i publiczny charakter. Przyczyniały się one do budzenia poczucia odrębności i dumy narodowej, szczególnie na Pomorzu, Śląsku i w Wielkopolsce. W Nakle n. Not. za pierwszą bibliotekę powszechną można uznać Czytelnię Ludową, która swą działalność rozpoczęła już w 1876 r. Jej celem było szerzenie oświaty wśród mieszkańców miasta, rozpowszechnianie książek, a przede wszystkim walka z pruskim zaborcą poprzez rozbudzenie poczucia polskości. W 1906 r. powstała Czytelnia dla Kobiet dysponująca księgozbiorem liczącym 900 woluminów. Spełniała ona ważną rolę w upowszechnianiu języka polskiego, krzewieniu kultury narodowej, dzielnie przeciwdziałała prądom germanizacyjnym. II wojna światowa przerwała proces rozwoju bibliotek – w Nakle i w całej Polsce. Ich zasoby zostały całkowicie zniszczone. Ogółem straty w zbiorach bibliotecznych województwa pomorskiego były największe w całej Polsce i wynosiły 97,5%.

Po wojnie, w 1945 r. zaczęto organizować i tworzyć biblioteki od podstaw. W dniu 17 kwietnia 1946 r. wydany został przez Krajową Radę Narodową dekret o bibliotekach i zbiorach bibliotecznych, w którym po raz pierwszy w historii Polski uznano zbiory biblioteczne za narodowe mienie kulturowe, służące całemu społeczeństwu. Po wyzwoleniu działania związane z tworzeniem bibliotek publicznych nie ominęły Nakła n. Not. Dnia 20 września 1946 r. z inicjatywy Komisji Oświaty przy Zarządzie Miejskim odbyło się otwarcie pierwszej w Nakle placówki upowszechniania kultury – Biblioteki Miejskiej Świetlicy Powszechnej. Uroczystego otwarcia dokonał starosta powiatu wyrzyskiego – Borowski w obecności burmistrza Kubiszewskiego oraz licznie zgromadzonych mieszkańców.Nakielska książnica podporządkowana została administracyjnie Bibliotece Powiatowej w Wyrzysku, która sprawowała nad nią nadzór fachowy, wydawała zalecenia w zakresie organizacji i metod pracy oraz kontrolowała ich wykonanie.

Zlokalizowana przy ul. Rynek 6 biblioteka liczyła wówczas 200 woluminów, a już na koniec 1947 r. było ich 650, z których korzystało 94 czytelników. Biblioteka pobierała opłatę za wypożyczanie książek w wysokości 60 zł miesięcznie. Zainteresowania czytelnicze stale rosły i już w 1950 r. placówka zarejestrowała 896 czytelników, 12 280 odwiedzin i 14 086 wypożyczeń, księgozbiory liczyły 4 403 tomy. Systematyczny wzrost zainteresowania książką wśród mieszkańców Nakła wpłynął na rozwój sieci bibliotecznej i poprawę bazy lokalowej.

Dnia 18 grudnia 1965 r. Miejska Biblioteka Publiczna otrzymała nowy lokal – 162 m² przy ul. Dąbrowskiego 20 – 22 ( obecnie mieści się tam Wypożyczalnia Książek dla Dorosłych), a w pomieszczeniach zajmowanych dotychczas uruchomiono filię dla dzieci i młodzieży. W 1973 r. na terenie nowego osiedla mieszkaniowego przy ul. Mroteckiej powstała pierwsza filia dla dorosłych i dzieci – Filia Nr 1. W roku 1975 w bibliotekach było zarejestrowanych ponad 4 000 czytelników i niecałe 130 000 wypożyczeń. W 1976 r. w związku z reformą administracyjną kraju, na mocy zarządzenia Wojewody Bydgoskiego, Miejska Biblioteka Publiczna w Nakle n. Not. przekształcona została w Rejonową Bibliotekę Publiczną. Do sieci bibliotecznej wcielone zostały placówki z gminy Nakło, tj. z Trzeciewnicy, Ślesina i Paterka. Teren działalności RBP w Nakle w zakresie nadzoru i opieki merytorycznej obejmował następujące jednostki terytorialne: miasta i gminy Nakło n. Not. i Mrocza oraz gminy Sadki i Sicienko. W 1976 r. biblioteka posiadała 5 filii bibliotecznych ( 3 wiejskie i 2 miejskie).

Od 1979 r. swą działalność rozpoczęła specjalistyczna Filia Społeczno – Polityczna przy ul. Staszica, która od 1993 r. działa jako Filia Ogólna i mieści się na Os. Łokietka. W 1980 r. powstała filia w Szpitalu Miejskim, a w roku 1985 w Potulicach. W latach 1987 – 1990 działało już 9 filii ( 5 miejskich i 4 wiejskie). Wraz z rozwojem sieci bibliotecznych wzrastał księgozbiór. W 1976 r. wynosił niecałe 48 000 woluminów, a już w 1989 r. ponad 100 000.
Przekształcenia ustrojowe w państwie po 1989 r. wpłynęły także na zmiany w kulturze. Reforma samorządowa z 1990 r. spowodowała, że Rejonowa Biblioteka Publiczna w Nakle, podobnie jak wszystkie biblioteki publiczne stopnia podstawowego, znalazła się w gestii samorządu terytorialnego. Zmniejszył się zasięg terytorialny opieki merytorycznej obejmujący tylko biblioteki miasta i gminy Nakła n. Not. Uchwała Nr XXXVI/282/93 Rady Miejskiej w Nakle n. Not. z dnia 25 listopada 1993 r. zmieniła nazwę biblioteki z Rejonowej Biblioteki Publicznej na Bibliotekę Publiczną w Nakle n. Not. Placówkę wpisano do Rejestru Instytucji Kultury Gminy Nakło n. Not. pod pozycją nr 1. Początek lat 90., to w Polsce okres głębokiej inflacji, której skutki odczuły także placówki kultury. W Nakle n. Not. w 1990 i 1991 r. zamknięto dwie filie biblioteczne. W 1992 r. z części księgozbioru Filii Społeczno – Politycznej utworzono punkt biblioteczny, który w 1997 r. stał się samodzielną placówką działającą jako Filia Ogólna Nr 2.

Wprowadzona od stycznia 1999 r. reforma administracyjna kraju przywróciła trójstopniowy podział terytorialny i zmniejszyła liczbę województw. Nakło n. Not. znalazło się w województwie kujawsko – pomorskim i zostało stolicą powiatu nakielskiego. W ustawie z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach, szczegółowo określono zadania bibliotek gminnych, powiatowych i wojewódzkich. W art.19 ust. 3 znowelizowanej ustawy zawarto postanowienie, że powiat organizuje i prowadzi co najmniej jedną powiatową bibliotekę publiczną.W kwietniu 2001 r. Rada Powiatu Nakielskiego, a w czerwcu Rada Miejska w Nakle n. Not. przyjęły uchwały w sprawie powierzenia wykonywania zadań biblioteki powiatowej Bibliotece Publicznej w Nakle n. Not. W lipcu zostało podpisane w tej sprawie odpowiednie porozumienie między Zarządem Powiatu Nakielskiego a Zarządem Gminy Nakło n. Not. Biblioteka zmieniła nazwę na „Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna w Nakle n. Not”. Zwiększył się obszar działalności PiMBP w Nakle w zakresie opieki merytorycznej i metodyczno – instruktażowej obejmując 24 placówki biblioteczne miast i gmin: Nakło n. Not., Kcynia, Szubin, Mrocza i gminy Sadki. Uchwałą Nr XXXIX /471/2001 Rady Miejskiej w Nakle n. Not. z dnia 29 czerwca 2001 r. nadano Statut Powiatowej i Miejskiej Bibliotece Publicznej w Nakle n. Not. W 2006 r. wprowadzono do niego zmiany, które były podyktowane koniecznością dostosowania jego zapisów do istniejącego prawa tj. Ustawy o samorządzie gminnym, Ustawy o finansach publicznych oraz Ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej.

Rok 2008 przyniósł zmiany w sieci bibliotecznej miasta i gminy Nakło n. Not. Uchwałą Nr XXVI /349/2008 z dnia 28 sierpnia 2008 r. Rada Miejska podjęła decyzję o likwidacji Filii Nr 2 na Os. Chrobrego 16 z dniem 1 stycznia 2009 r. W styczniu 2009 r. zostało też renegocjowane porozumienie w sprawie powierzenia Powiatowej i Miejskiej Bibliotece Publicznej w Nakle n. Not. zadań powiatowej biblioteki publicznej dla Powiatu Nakielskiego. Nowe zapisy określają między innymi, minimalną dotację dla powiatowej książnicy w wysokości 70 000 zł rocznie.

Opracowała Wioletta Sęk